Neruda’nın “Yirmi Aşk Şiiri ve Umutsuz Bir Şarkı” kitabını okuduktan sonra Latin Edebiyatını kurcalamaya başladım, çok vakit kaybetmeden şairlerin şiirlerinden devam ettim. Şiirler, romanlar, hikayeler, denemeler gerisi gerisine geldi. Büyük bir hazine bulmuş üzere okuyordum. Başlangıç kıymetlidir, anahtarın kimin eliyle verildiği dönüm noktasıdır. Latin Amerika Edebiyatının anahtarı şiirdir. Nûbihar mecmuasında Talaç İnanç çevirisinde gördük ki Neruda Kürtçede çok hoş duruyor. Julio Cortazar, “Neruda bize bizim olanı geri verdi” diyordu. Kürtçe öğretmenlerimiz de bize bizim olanı veriyor. Marquez’in, şairler ortasında en büyüğü dediği Neruda şiirleriyle başka halklara birer anahtar bırakıyordu her şiirinde. Lisanlar anahtardır, siz bizim lisanımızdan ne istiyorsunuz! Neruda’yla uzun bir seyahatim başlamış ve anahtarı cömertçe masaya bırakmıştı. Neruda coğrafyaydı. Dağların, ırmakların, ovaların, kentlerin, meydanların isimlerini unutturmuyor öğretmenlerimiz, şairlerimiz.
Şiirlerle, romanlarla ve hikayelerle Latin Amerika’yı uzunluktan boya dolaşmanın keyfini yıllardır çıkarıyorum ve hala yorulmadan dolaşıp duruyorum ırmak kenarlarında, karanın tükendiği, okyanuslara açılan yerlerde. Edebiyat öbür lisanlara merakın ateşleyicisidir, ateşin olduğu yerde barutun nereden geldiğine merak salarsın. Heyecanı, merakını beni götürdüğü yer, geldiğim yere baya benziyordu. Müziklerini, uzatmalı aşklarını, öfkelerini, başkaldırılarını, isyanlarını romanlarından, şiirlerinden öğrendim. Lisan öğretir. İki halk ortasında okyanuslar olsa da yaşadıklarımız, bize yaşatılanlar ve direniş ekseninde birçok ortak noktamızın olduğunu aşikâr.
Okudukça, izledikçe ve dinledikçe İspanyol lisanına olan dileğimin gün be gün ateşi harlanıyordu. İspanyolca öğrenmek için kaç sefer kurslara gittiğimi hatırlamıyorum lakin azımsanmayacak kadar çok gitmişliğim vardır. Her kurs sonrası öğrenmek için girdiğim gayret öteki nedenlerle ya da benim mazeretlere sarılmamla olacak ki hiçbir kursu layıkıyla bitirdiğim de söylenemez. Birinci aşkın sancılarına çok benziyordu tahminen ta kendisiydi. Git-gel. Lisandır, aşktır, sancıdır. En sonunda İspanyolca dilene maruz kalmadan ve onu görmeden öğrenemeyeceğimi anlayıp Latin Amerika ülkelerine nasıl gideceğimi araştırdım.
Esasında gitmem için önümde büyük maniler yoktu, yalnızca 6 yıldır yurtdışı yasağım vardı. Şayet yasak kalkarsa birinci yurtdışı seyahatim Latin Amerika topraklarına olacak. Daha evvel kendi topraklarıma pasaportla giriş yapmış biri olarak bunu yurtdışı seyahati olarak kabul etmeyeceğim. Yani pasaporta içimiz ısınmamış, ısınmaması için verilen gayret hala devam ediyor. Lisanın işçilerinde, lisanın sevdasına düşmüşlerin yakasından düşün. İspanyolcaya olan merakımı müellif Fewzî Bîlge’nin son romanı “Pêrew”den alıntılayıp küçük bir ekleme yaparak söylersem, hema nizanim çima xwîna min ditevizîya ser vê zimanî/bilmem niçin bu türlü kanım kaynadı/uyuştu bu lisana.
Evet, İspanyolca suratı ve akıcılığıyla, sesindeki davetkâr ve cüretkâr tonlarıyla ona olan ilgimi artırmıştı. O da Kürtçenin akıcılığı, kendine has sesi ve ritmi üzere durmadan akıyordu. Geçenlerde bir kafede otururken yan masada İspanyolca konuşan iki Latin Amerikalıyla bir müddet sonra sohbete başladık. Kıt kanaat İngilizcemle, daha çok ilkel dünyadan kalmış el kol hareketleriyle anlaşabildik. Bir mühlet sonra yapay zekânın varlığını hatırladık. İspanyolcaya olan merakımı ve bir türlü başaramayışımı gülerek anlattım. Bayan ispanyolca, “Puedos hablar Kurdo?” diye sordu. Sorusunu anlamıştım, herhalde benim uygunca mana için daha yavaş sormuştu. Bu soru cümlesini pek net anlamıştım. “Si, hablas Kurdo” diye cevapladım. Neler olup bittiğini, başımıza nelerin geldiğini biliyorlardı.
Herhalde Cegerxwîn’in dizelerindeki “Keça Kurdan/kürt kadını” onlara bir anahtar bırakmıştı. Ondan olmalı ki “Kürtçe biliyor musun?” diye sordu. Büyük bir çarkın içinde tek kesim çıkamamış olsak da ele geçiremedikleri, unutturamadıkları bize ilişkin olan bir lisanın varlığı tutunduğumuz, sırtımızı dayadığımız en güçlü destek olarak hala duruyor ve onu kaybetmemek için canla başla direnen yüzbinlerce, milyonlarca insan emek veriyor. Bir lisanın yok oluşundan kim ne çıkar elde edebilir? Bir lisanın ortadan kaldırılmasından kim niye nasıl bir rant ve çıkarım elde edebilir? Evet bu soruların yanıtı gün üzere ortada. Boyun eğmeyen, lisanını ve kültürünü geleceğe taşımak isteyen bir halkın lisanından kültüründen ne istiyorsunuz? Demokrat, ilerici, kelamım ona çağdaş ve çağdaş yöneticiler, kişilikler, Kürtçenin hayatın her alanında sesinin kesilmesi için durmadan, usanmadan, bıkmadan çabalıyorlar. Var olan ilgi atmosferini ortadan kaldırmaya çalışıyorlar. Daima birebir yaklaşımı sergileyip daima birebir sonuçları almak herhalde bu ülkeye has bir durumdur.
İlk kayyumların atanma münasebeti var bir de, altında gizli olan gerçekçi bir münasebet var. Belediye yöneticileri Kürtçeye olan müspet ayrımcılığı, alanda gelişen toplumsal ve kültürel çalışmalarla birilerini bilhassa de yeminli Kürt-çe terslerinin akınıyla ve yarattıkları kaotik ortamından faydalanarak halkın iradesine el konuldu. Maksat ilgiyle büyüyen Kürtçenin önünü yavaşlatmak, demoralize etmek. Lisan ve kültür çalışmalarına faal katılan, bu uğurda gayret eden sivil kurum ve dernekler birer birer kapatıldı.
Öyle anlaşılıyor sözler birilerinin hayallerine yeniden kâbus üzere inivermiş. Düşlerinizde kâbus, karabasanlar görmek istemiyorsanız bu lisanı ve kültürü ret ederek kurtulamazsınız, gelişmesi için teşvik ve dayanak olacaksınız. Miting meydanlarında oy için yapılan gösterileri artta bıraktı bu toplum. Sabah akşam palavradan “biriz, diriyiz” palavralarına karnımız da gözümüz de doydu. Tohumlar filizleniyordu. Toprağıyla ahenk içinde olan tohumların güneşe hakikat uzanışını engellemek için iki periyot halkın iradesi gasp edildi. Kayyumlar, çok dilliğin ve lisana olan güçlü dönüşün önünü kesmek için yapılan bir çökertme programıydı. Çökmedik, yılmadık, direndik ve hala zaten örgütlü direnişimiz tüm hücumlara rağmen tarihe altın harflerle direnişi nakşediyor. Geçen hafta Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi’nin daha evvel açtığı ve kayyum devrinde kapatılan Zarokistan tekrar açıldı. Açılır açılmaz da jet süratiyle müfettiş görevlendirdi. Feqiyê Teyran nere siz nere…
Sabahın şafağında ellerinde silahlarla, koçbaşlarıyla, paldır küldür kapılar kırılarak Kürtçe eğitim veren MED-DER ve Payîz Pirtûk kitapevine baskın düzelendi. Bu baskınlarda eşzamanlı olarak 29 lisan işçisi gözaltına alındı. Neden gözaltına alındı? Diye sorma zahmetine bile girmedim. Neden ve niye olduğunu hepimizi çok biliyoruz. Kürtçenin işçileri başımızın tacıdır, yanlarında olmak onurdur ve biz bu onura sonuna kadar sahip çıkacağız. Gözümüzün parıltısı hocalarımıza ve işçilerimize uzattığınız ellerinizi lütfen çekin!
O vakit bin selam olsun: Mehmet Remzi Azizoğlu, Şükran Yakut, Rıfat Ronî (tutuklandı), Ramazan Holat, Dilan Güvenç, Nazan Çelik, Rezan Aktulum, Beritan Gürbet Orak, Berivan Duman, Ayhan Karatekin, Belkisa Süleymanoğlu Bitkin, Mehmet Salih Öngün, İlyas Gün, Hebun Yağmur, Mine Karakaş, Ahmet Boltan, Rabia Karayıl, İpek Oyur, Fatma İgin, Mustafa Açmaz, Hasan Gürpınar, Şilan Elmas Kan, Şehriban Ayluçtarhan, Niştiman Gül, Cihat Çağrıcı, Yaşar Aslan, Hasan İkvan, Mehmet Selim, Rojda Yıldız.